Το αστείο, σύμφωνα με τον Φρόιντ

Αναγνωρίζουμε την ικανότητα του Σίγκμουντ Φρόιντ να δίνει απάντηση σε καθημερινά φαινόμενα που σύμφωνα με τις περισσότερες μελέτες του νου δεν είχαν καμία σημασία. Ένα από αυτά αφορά τα αστεία. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, ένα αστείο είναι πολύ περισσότερο από ένας δημιουργικός ή ωραίος τρόπος ερμηνείας της πραγματικότητας .

Το κύριο έργο του σε αυτό το θέμα είναι Τα αστεία και η σχέση τους με το ασυνείδητο . Δημοσιεύτηκε το 1905, ο Φρόιντ ανέλυσε τα χαρακτηριστικά, τα βασικά στοιχεία και τα κίνητρα πίσω από τα καθημερινά αστεία με τα οποία οι περισσότεροι από εμάς γελάμε. Σκέφτηκε ότι μπορεί να κρύβουν περισσότερα από όσα μπορούμε να δούμε στην επιφάνεια.

Ένα περίεργο γεγονός είναι ότι ο Σίγκμουντ Φρόιντ έγραψε αυτό το έργο ταυτόχρονα με μια άλλη από τις μεγάλες παραγωγές του: Τρία δοκίμια για τη σεξουαλική θεωρία . Με λίγα λόγια, είχε και τα δύο χειρόγραφα στο γραφείο του ταυτόχρονα. Σταμάτησε να γράφει το ένα για να ξεκινήσει με το άλλο, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν έθεσε σε κίνδυνο την ποιότητα των δύο έργων, τουλάχιστον ως προς το ύφος και το ανακλαστικό βάθος.

Η καλή διάθεση είναι η υψηλότερη εκδήλωση των μηχανισμών προσαρμογής του ατόμου.

-Σίγκμουντ Φρόιντ-

Η τεχνική του αστείου κατά τον Φρόιντ

Σύμφωνα με τον Φρόιντ, το αστείο βασίζεται σε 6 θεμελιώδεις τεχνικές : συμπύκνωση (ή μεταφορά), μετατόπιση (ή μετωνυμία), διπλή σημασία, ισοδυναμία αντιθέτων, λογοπαίγνιο ή παιχνίδι με λέξεις και αντινομική παράσταση. Ας δούμε αναλυτικά αυτές τις τεχνικές:

Συμπύκνωση.Είναι η συγχώνευση δύο λέξεων ή εννοιών σε μία με αποτέλεσμα μια δυνητικά διασκεδαστική παρεξήγηση. Όπως όταν κάποιος λέει Κόψτε το κάπνισμα και ο άλλος απαντά: Είμαι βετεράνος στο κόψιμο του καπνίσματος. Το έχω κάνει ήδη οκτώ φορές.

Εκτόπισμα. Όταν μεταφέρεις την έννοια κάποιου σε κάτι άλλο. Ένα παράδειγμα είναι: Γνωρίζατε ότι η Independent (μια ομάδα) θέλει να παντρευτεί ο τερματοφύλακας; Πραγματικά; Και γιατί; Λοιπόν γιατί θέλει να γιορτάσει κάτι.

Διπλή σημασία.Όταν η ίδια λέξη χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από την αρχική. Όπως σε αυτή την περίπτωση: Καλύτερα να δίνεις παρά να παίρνεις. Με εκτίμηση για τον πυγμάχο.

Ισοδυναμία αντιθέτων. Χρησιμοποιήστε τις ίδιες λέξεις ή εκφράσεις για να δημιουργήσετε ένα νέο νόημα. Παράδειγμα: Και πώς είσαι; ρωτάει ο τυφλός τον παραπληγικό. Όπως βλέπετε, ο παραπληγικός ανταποκρίνεται στους τυφλούς.

Ψυχρότητα ή χτύπημα κατ' αναλογία. Είναι ένα λογοπαίγνιο στο οποίο μια λέξη παραπέμπει σε μια άλλη. Για παράδειγμα: Το μήλο στο σκουλήκι: -Μη μιλάς μπακάμι!-.

Αντινομική παράσταση. Προέρχεται από έναν ισχυρισμό που αργότερα απορρίφθηκε. Όπως σε αυτή την περίπτωση: Όχι μόνο δεν πίστευα στα φαντάσματα αλλά ούτε και τα φοβόμουν.

Η κλίση και η ψυχογένεση του αστείου

Σύμφωνα με τον Φρόιντ, υπάρχουν δύο κίνητρα πίσω από το αστείο: το αθώο αστείο ή αυτό που δεν έχει άλλο κίνητρο από το να δείξει ευφυΐα και το κακόβουλο αστείο ή αυτό που κινείται από εχθρική ή άσεμνη παρόρμηση . Στο αθώο αστείο η ευχαρίστηση και το γέλιο πηγάζουν από το άρρητο πνεύμα. Αντίθετα, στα άτακτα αστεία η ευχαρίστηση προερχόταν από το σπάσιμο μια μορφή καταστολής .

Ανάμεσα στα άτακτα αστεία περιλαμβάνονται σατιρικές δηλώσεις ειρωνικό και χλευαστικό. Το εχθρικό ή άσεμνο περιεχόμενο δεν είναι πάντα χονδροειδές, αλλά είναι προφανές. Δημιουργούν ευχαρίστηση σε αυτούς που τα δημιουργούν ή τα ακούνε γιατί προϋποθέτουν την παράβαση ενός κανόνα σε σχέση με ορισμένα θέματα ή ορισμένες φιγούρες.

Είναι πολύ συνηθισμένο τα κακόβουλα αστεία να απευθύνονται σε μια φιγούρα εξουσίας, μια ιδεολογία, μια πεποίθηση, έναν τόπο, μια φυλή κ.λπ. Πολλές φορές αποτελούν έναν πολιτικά ορθό τρόπο έκφρασης κατά τα άλλα απαράδεκτων αληθειών.

Η πνευματώδης κοροϊδία και η καταστολή

Σύμφωνα με τον Φρόιντ, το αστείο είναι ένας από αυτούς τους μηχανισμούς για την αντιμετώπιση της κοινωνικής, πολιτιστικής ή ατομικής καταστολής μας προκαλούν δυσαρέσκεια ή νεύρωση . Χάρη στη σχέση διασκεδαστικής-διασκεδαστικής, μέρος της έντασης που θα περιείχε η καταστολή φαίνεται να απελευθερώνεται. Στη βάση φαίνεται να υπάρχει μια ιδέα: αν είναι ευχάριστο στους άλλους, απαλλάσσει από τον εξαναγκασμό ή μια μορφή αμηχανίας.

Το γέλιο είναι ένα μέσο απελευθέρωσης της συναισθηματικής έντασης. Είναι επίσης μια πρόκληση για τον καταστολέα. Υπό αυτή την έννοια, τα άτακτα αστεία και τα γέλια παίζουν εκπολιτιστικό ρόλο. Αντί να επιτίθεται απευθείας στον άλλον, η γλώσσα χρησιμοποιείται δημιουργικά για να εκφράζουν εχθρότητα . Αντί να σπάει τα σεξουαλικά ταμπού μέσω της διαστροφής, θα γινόταν με λευκά ή άσεμνα αστεία.

Υπό το φως των όσων μόλις ειπώθηκαν, για τον Φρόιντ το αστείο είναι ένα μέσο γνώσης των καταπιεσμένων επιθυμιών ενός ατόμου και μιας κοινωνίας. Ένα μέσο για να ανακαλύψτε τα ταμπού καθετί για το οποίο δεν μιλιέται ανοιχτά και που κατά κάποιο τρόπο καταδικάζεται από τη συνειδητή σκέψη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτά τα αστεία θα μπορούσαν να προέρχονται από το ασυνείδητο, ανοίγοντας έναν δρόμο για την πλήρη κατανόηση της υποκειμενικής πραγματικότητας ενός ατόμου ή μιας κουλτούρας.