Αναπηρία: από τον αποκλεισμό στην ένταξη

Αν και οι όροι για τους οποίους θα μιλήσουμε σήμερα αποτελούν μέρος της καθημερινής γλώσσας, μερικές φορές τους χρησιμοποιούμε ακατάλληλα ή με λίγη ακρίβεια. Με τα χρόνια η έννοια της αναπηρίας άλλαξε.

Η πρόοδος στον κοινωνικό τομέα κατέστησε δυνατή την ενσωμάτωση και την προβολή των ατόμων με αναπηρίες. Σήμερα λοιπόν θέλουμε να μιλήσουμε για την εξέλιξη που γνώρισε η έννοια της αναπηρίας.

Η αναπηρία δεν είναι μια καθορισμένη έννοια ποικίλλει και εξαρτάται από τους λειτουργικούς περιορισμούς του ατόμου και τη διαθέσιμη υποστήριξη στο πλαίσιο του.

Είναι επίσης αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον του. Αυτά τα λειτουργικά όρια μειώνονται αναλογικά με την αύξηση των παρεμβάσεων που στοχεύουν στην προσαρμοστική συμπεριφορά (Badia 2014).

Η αναπηρία θέτει όρια στους ανθρώπους, ανοίγοντας μπροστά τους έναν νέο κόσμο δυνατοτήτων.

-Ιταλική Βιολέτα-

Εξέλιξη του όρου αναπηρία

Με αυτή την έννοια μπορούμε να κάνουμε μια δεύτερη διάκριση την ταξινόμηση του ΠΟΥ και η CIF (Διεθνής Ταξινόμηση Λειτουργίας). Όπως ακριβώς μπορούμε να αναφέρουμε την προέλευση της έννοιας λειτουργική ποικιλομορφία.

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)

Ο ΠΟΥ όρισε την αναπηρία γύρω στο 1980 ως ασθένεια ή διαταραχή και πρότεινε τρία επίπεδα:

Ελλειμμα.Μόνιμες συνέπειες ασθενειών και ατυχημάτων σε φυσικό, φυσιολογικό ή οργανικό επίπεδο. Αναπηρία.Περιορισμοί στη δραστηριότητα ενός ατόμου λόγω τυχόν ελλείμματος. Αναπηρία.Μειονεκτικές καταστάσεις που προκύπτουν από ελλείμματα ή αναπηρίες που περιορίζουν ή εμποδίζουν τη συμμετοχή ή την απόδοση κοινωνικών ρόλων σε επίπεδα που θεωρούνται φυσιολογικά.

Διεθνής Ταξινόμηση Λειτουργίας, Αναπηρίας και Υγείας

Μετά από αρκετά χρόνια το 2001 η ΚΕΠΕΥ πρότεινε τα εξής:

• Ότι ο ορισμός περιλαμβάνει όλες τις πτυχές της υγείας και άλλες που έχουν κάποια σημασία ευημερία .
Κατάργησε όρους όπως έλλειμμα ή αναπηρίακαθώς και η σύνδεση ελλείμματος-αναπηρίας-αναπηρίας. Πρότεινε τον ορισμό της αναπηρίας ως κατάσταση υγείας– ή ασθένεια ή διαταραχή – που προϋπέθετε πρόβλημα λειτουργιών και δομών (έλλειμμα) σε δραστηριότητες (όρια) ή/και συμμετοχή (περιορισμός) που εξαρτάται επίσης από το περιβαλλοντικό ή προσωπικό πλαίσιο.

Στο τέλος το 2005 εμφανίστηκε η έννοια των ατόμων με αναπηρία που προωθείται από το κίνημα της Ανεξάρτητης Διαβίωσης. Όπως υποστηρίζουν οι Rodriguez και Ferreria (2010), αυτή η έννοια στοχεύει να εξαλείψει τα αρνητικά επίθετα που παραδοσιακά χρησιμοποιούνται στα άτομα με αναπηρίες.

Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να αναπτύξουμε μια ταξινόμηση που δεν εστιάζει στο έλλειμμα αλλά υποδεικνύει μια καθημερινή εξέλιξη και λειτουργικότητα που είναι διαφορετική από αυτή που θεωρείται συνηθισμένη.

Να σημειωθεί ότι το 2017 ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ είχε συστήσει τη χρήση του όρου άτομα με αναπηρίες αποφεύγοντας αυτή των ατόμων με αναπηρία.

Υποστήριξε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων με αναπηρία και το κοινωνικό κίνημα που τους αφορά αρνούνται τη χρήση της έκφρασης «διαφορετικά ικανοί» για να μην αισθάνονται ότι ταυτίζονται με ένα λεξικό που στερείται νομιμότητας ή ευρείας κοινωνικής συναίνεσης.

Από τον αποκλεισμό στην ένταξη

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι αντιμετώπισης της αναπηρίας ή της διαφορετικότητας των ικανοτήτων. Μεταξύ αυτών βρίσκουμε:

• Συμπερίληψη . Προωθεί την αυτοδιάθεση και την κοινωνική συμμετοχή των ανθρώπων. Σύμφωνα με την CILSA (Αργεντινή Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία) αυτό το μοντέλο βασίζεται στο γεγονός ότι η κοινωνία πρέπει να δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλους. Που σημαίνει ότι είναι ευθύνη όλης της κοινωνίας διασφαλίζει ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να ζουν και να αναπτύσσονται με ίσες ευκαιρίες. Εάν η κοινωνία δεν θέτει φραγμούς και δεν προωθεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων πλαισίων, η ανάπτυξη και η ισότητα θα πρέπει να εκδηλωθούν πλήρως.

Ολοκλήρωση. Αυτό το μοντέλο μιλά για διαφορετικές ικανότητες ή συγκεκριμένες ανάγκες.Δηλαδή, οι άνθρωποι γίνονται αποδεκτοί αλλά λαμβάνεται υπόψη η διαφορετικότητά τους ή το γεγονός ότι παρουσιάζουν κάτι που δεν ταιριάζει στην έννοια του κανονικού. Αποτελούν μέρος της κοινωνίας αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι χώροι είναι προσαρμοσμένοι στις ανάγκες τους και έτσι δεν επιτυγχάνεται η πλήρης ένταξη.

Στο τέλος…

Χωρισμός.Από αυτή την άποψη τα άτομα με αναπηρία θεωρούνται θέματα που χρήζουν προσοχής ή συγκεκριμένα πλαίσια . Αυτό το μοντέλο κάνει διακρίσεις σε βάρος των ανθρώπων και παραβιάζει τα δικαιώματά τους. Δεν θεωρούνται καν μέρος της κοινωνίας, απλώς κάθονται δίπλα της.

Αποκλεισμός.Σε αυτό το μοντέλο υπάρχει η ιδέα ότι υπάρχουν κανονικοί άνθρωποι και άλλοι που δεν είναι. Κατά συνέπεια τα άτομα με αναπηρία παραμένουν αποκλεισμένα από την κοινωνία και φαίνεται να μην υπάρχει δυνατότητα να είναι μέρος της κοινωνίας.

Χάρη στην πρόοδο των τελευταίων ετών είμαστε όλο και πιο κοντά στην επίτευξη της πλήρους ένταξης. Ας θυμηθούμε τη σημασία του μια καλή εκπαίδευση να καταλάβουμε και να καταλάβουμε ότι όλοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα και ότι είμαστε άνθρωποι πρωτίστως.