Γνωστική ασυμφωνία: Πείραμα Festinger

Η λήψη αποφάσεων δοκιμάζεται σε ένα πείραμα γνωστικής ασυμφωνίας. Τι είναι όμως η γνωστική ασυμφωνία; Είναι μια αίσθηση που φαίνεται να προέρχεται από μια σύγκρουση μεταξύ των ιδεών, των πεποιθήσεων, των αξιών και της συμπεριφοράς του υποκειμένου. Η γνωστική ασυμφωνία προκύπτει από την ασυμβατότητα των σκέψεων που δημιουργεί μια σημαντική κατάσταση δυσφορίας στους ανθρώπους.

Μπορούμε επομένως να κατανοήσουμε τη γνωστική ασυμφωνία ως ψυχολογική ένταση. Η ιδέα εισήχθη από τον Leon Festinger το 1957.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, αυτή η ένταση θα ανάγκαζε το υποκείμενο να αναπτύξει νέες ιδέες ή στάσεις που θα ανακούφιζαν την ένταση και οι οποίες θα ήταν συμβατές με το σύστημα πεποιθήσεων του υποκειμένου. Αυτή η θεωρία συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων. αποφασίζοντας να κάνουμε κάτι που έρχεται σε σύγκρουση με τις πεποιθήσεις μας, εφαρμόζονται διάφορες στρατηγικές για να εκτονωθεί αυτή η ένταση.

Όταν υπάρχει ασυμφωνία, εκτός από την προσπάθεια να τη μειώσει, το άτομο θα αποφεύγει ενεργά καταστάσεις και πληροφορίες που θα μπορούσαν να εντείνουν αυτή την ασυμφωνία.

Leon Festinger: ο δημιουργός ενός επαναστατικού πειράματος

Ο Φέσινγκερ ήταν Αμερικανός κοινωνικός ψυχολόγος που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1919. Η θεωρία του για τη γνωστική ασυμφωνία είχε μεγάλη σημασία στην κοινωνική ψυχολογία, ειδικά στον τομέα των κινήτρων και της δυναμικής της ομάδας.

Η θεωρία βασίζεται στο γεγονός ότι τα ανθρώπινα όντα έχουν επίγνωση των πράξεών τους και όταν κάνουν κάτι με το οποίο δεν συμφωνούν πρέπει να μετριάσουν την ασυμφωνία που δημιουργείται.

Το πείραμα της γνωστικής ασυμφωνίας

Το πείραμα της γνωστικής ασυμφωνίας σκέφτηκε ο Leon Festinger και ο συνάδελφός του Μέριλ Κάρλσμιθ το 1957 . Πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με μαθητές και χαρακτηριζόταν από τις ακόλουθες φάσεις:

• Τους ανατέθηκε βαρετό για κάθε μαθητή ξεχωριστά. Αυτές οι εργασίες ήταν επαναλαμβανόμενες και επομένως απίθανο να ξυπνήσουν το ενδιαφέρον κανενός.

• Καθώς έφευγε από την αίθουσα, ζητήθηκε από τον μαθητή να πείσει τον επόμενο συμμετέχοντα ότι το πείραμα ήταν διασκεδαστικό. Με λίγα λόγια του ζητήθηκε να πει ψέματα.

Του προσφέρθηκε ανταμοιβή για το ψέμα. Στους μισούς μαθητές προσφέρθηκαν είκοσι δολάρια για να πουν ψέματα ενώ στους άλλους μισούς προσφέρθηκαν μόνο ένα.

• Το υποκείμενο που περίμενε τη σειρά του για το πείραμα (συνεργός του) είπε στους μαθητές ότι ένας φίλος του είχε κάνει το πείραμα την προηγούμενη εβδομάδα και ότι της φαινόταν βαρετό.

• Τα υποκείμενα είπαν ψέματα ενώ ήταν υπό παρακολούθηση. Σημείωσε πώς δικαιολογήθηκε αυτό το ψέμα.

Η γνωστική ασυμφωνία σήκωσε το κεφάλι της σε όσους μαθητές συμφώνησαν ψέμα με αντάλλαγμα χρήματα . Έπρεπε να πείσουν τον εαυτό τους ότι το πείραμα ήταν διασκεδαστικό για να μετριάσουν τη σύγκρουση που προέκυψε.

Για ποιο λόγο; Γιατί η ανταμοιβή δεν ήταν τέτοια όπως νιώθουν άνετα με το ψέμα . Όταν επρόκειτο να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους, θεωρήθηκαν ιδιαίτερα τεταμένοι σε σύγκριση με την ομάδα που είχε λάβει είκοσι δολάρια. Ο τελευταίος είπε ψέματα πιο φυσικά και απρόσεκτα.

Η σύγκρουση των ψεμάτων

Το πείραμα της γνωστικής ασυμφωνίας μας αφήνει πολλή τροφή για σκέψη. Η ομάδα στην οποία προσφέρθηκε ανταμοιβή είκοσι δολαρίων ήξερε πολύ καλά ότι το πείραμα θα ήταν βαρετό. Ταυτόχρονα, αυτή η ομάδα είχε και τη σωστή δικαιολογία να πει το αντίθετο.

Δεν ίσχυε το ίδιο για τον όμιλο του ενός δολαρίου στον οποίο i τα υποκείμενα έπεισαν τους εαυτούς τους να αμβλύνουν την ένταση που δημιουργείται από μια ανεπαρκή ανταμοιβή.

Συμπέρασμα του πειράματος

Στην τελική φάση, αφού είπε ψέματα, ο κύριος εξεταστής ρώτησε τους συμμετέχοντες αν πίστευαν πραγματικά ότι ήταν ένα διασκεδαστικό πείραμα. Στην ομάδα των είκοσι δολαρίων τα άτομα δήλωσαν ειλικρινά ότι το πείραμα δεν ήταν πραγματικά διασκεδαστικό.

Παραδοξώς η ομάδα που έπρεπε να πείσει τον εαυτό της λόγω της μικρής ανταμοιβής επιβεβαίωσε το ψέμα και πολλοί δήλωσαν ότι ευχαρίστως θα το έκαναν ξανά.

Αποτελέσματα γνωστικής ασυμφωνίας

Αποφυγή.Τα υποκείμενα τείνουν να αποφεύγουν οποιοδήποτε ερέθισμα που θα μπορούσε να τους κάνει να επιστρέψουν στην αρχική κατάσταση ασυμφωνίας. Αποφεύγονται καταστάσεις, άνθρωποι, ιδέες και μέρη που τους φέρνουν ξανά σε σύγκρουση.

Αναζητώντας έγκριση.Ως συνέπεια των στρατηγικών που εφαρμόζονται, άλλοι αναζητούν την έγκριση της ιστορίας ή τους λόγους για τους οποίους το υποκείμενο πείθει τον εαυτό του να δικαιολογήσει τις πράξεις του.

Σύγκριση.Όσοι πάσχουν από παραφωνία τείνουν να συγκρίνω σε άλλους ανθρώπους για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους.

Ο πιστός πρέπει να έχει κοινωνική υποστήριξη από άλλους πιστούς.

- Leon Festinger-

Γνωστική ασυμφωνία σήμερα

Έχουν περάσει 60 χρόνια από αυτό το πείραμα και αυτό το θέμα εξακολουθεί να προκαλεί ερωτήματα και συζητήσεις σήμερα. Για παράδειγμα, έχει προταθεί ως δικαιολογία για τους αμυντικούς μηχανισμούς που προκύπτουν σε διάφορες ψυχολογικές παθολογίες.

Επί πλέον χρησιμοποιήθηκε επίσης σε ψυχοκοινωνική ανάλυση εγκληματιών και στην εκτέλεση των εντολών.

Η δύναμη της πεποίθησης είναι η ανακούφιση από την ενοχή

Το πείραμα θέτει επίσης υπό αμφισβήτηση η τάση των ανθρώπων να βρίσκουν ψυχολογική και ψυχική ανακούφιση.

Η αντίθεση μεταξύ κοινωνικών κανόνων και καθημερινών αποφάσεων μας ωθεί να αντιμετωπίζουμε στιγμές δυσφορίας πιο συχνά από όσο θα θέλαμε. Το πρόβλημα προκύπτει όταν στο όνομα αυτής της επιθυμίας να απελευθερωθούμε από την ένταση καταλήγουμε να δίνουμε μορφή σε δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές.

Η επίγνωση της ασυμφωνίας μπορεί να μας βοηθήσει να την αναγνωρίσουμε καθώς τη βιώνουμε. Μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να βαθμονομήσουμε την επιρροή που έχουν πάνω μας οι πληροφορίες που λαμβάνουμε από αυτό ομάδα αναφοράς μας και να παρατηρήσουμε πώς οι νόρμες που το χαρακτηρίζουν επηρεάζουν τον τρόπο δράσης, σκέψης ή συναισθήματός μας.

Τέλος πρέπει να υπογραμμιστεί ότι Η γνωστική ασυμφωνία μας βάζει μπροστά στις αξίες μας, μερικές φορές μας ωθεί να τις αναθεωρήσουμε ή να αναθεωρήσουμε τον τρόπο δράσης μας.