Τα παιδιά μιμούνται τους ενήλικες: γιατί συμβαίνει αυτό;

Καλώς ή κακώς, τα παιδιά μιμούνται τους ενήλικες. Σχεδόν χωρίς να το καταλαβαίνουν, τα παιδικά τους βλέμματα μας μελετούν και μας παρατηρούν, αποκτώντας συμπεριφορές, αντιγράφοντας χειρονομίες, αφομοιώνοντας λέξεις, εκφράσεις ακόμα και ρόλους. Είναι σαφές ότι τα μικρά μας δεν θα είναι ποτέ πιστά αντίγραφα των γονιών τους. ωστόσο το αποτύπωμα που αφήνουμε πάνω τους είναι συχνά καθοριστικό.

Μιλάμε για ένα γεγονός που ήταν πάντα ξεκάθαρο από τη σκοπιά της αναπτυξιακής ψυχολογίας. Άλμπερτ Μπαντούρα για παράδειγμα, είναι ένας καταξιωμένος ψυχολόγος στον τομέα της κοινωνικής αγωγής δεδομένου ότι στην εποχή του περιέγραφε μια βασική έννοια όπως αυτή του μοντέλου. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσω της μίμησης των συμπεριφορών που τους περιβάλλουν και των κοινωνικών μοντέλων με τα οποία αναπτύσσονται ή έρχονται σε επαφή.

Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά δεν μιμούνται μόνο τους γονείς τους. Όπως ξέρουμε καλά, τα πιτσιρίκια δεν ζουν απομονωμένα. Στην εποχή μας έρχονται σε επαφή με περισσότερα κοινωνικά ερεθίσματα με μοντέλα που ξεπερνούν πολύ το περιβάλλον του σπιτιού και του σχολείου. Δεν μπορούμε καν να ξεχάσουμε την τηλεόραση και τις νέες τεχνολογίες ανάμεσα στις οποίες κινούνται από μικρή ηλικία σαν αληθινοί ιθαγενείς.

Ό,τι βλέπουν, ό,τι ακούνε, ό,τι τους περιβάλλει τους επηρεάζει και καθορίζει τον χαρακτήρα τους. Οι ενήλικες είναι εκείνο το μεγάλο θέατρο χαρακτήρων που μιμούνται και που θα καταλήξουν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά τους και ακόμη και τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο. Σας προσκαλούμε να εξερευνήσετε αυτό το θέμα μαζί.

Η μάθηση είναι αμφίδρομη: μαθαίνουμε από το πλαίσιο και το πλαίσιο μαθαίνει και αλλάζει χάρη στις πράξεις μας.

-Άλμπερτ Μπαντούρα-

Γιατί τα παιδιά μιμούνται τους ενήλικες;

Ξέρουμε ότι τα παιδιά μιμούνται τους μεγάλους αλλά... γιατί; Ο αναπτυξιακός ψυχολόγος Moritz Daum του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης επισημαίνει μια ενδιαφέρουσα πτυχή. Αυτή η σχεδόν ενστικτώδης συμπεριφορά των ανθρώπων (όπως και των ζώων) εξυπηρετεί έναν σκοπό που υπερβαίνει τη μάθηση. Η μίμηση βοηθά επίσης στην οικοδόμηση της αίσθησης του ανήκειν βοηθά στην ταύτιση με μια συγκεκριμένη ομάδα.

Αλλά τότε είναι αλήθεια ότι τα παιδιά είναι σαν σφουγγάρια και ποιοι τείνουν να μιμούνται όλα όσα βλέπουν; Και επίσης σε ποια ηλικία αρχίζουν να παρατηρούν το περιβάλλον τους, ξεκινώντας το πρίπλασμα ? Ας αναλύσουμε αυτά και άλλα σημεία.

Πότε αρχίζουν τα παιδιά να μιμούνται τους ενήλικες;

Γνωρίζουμε ότι ο μιμητισμός ξεκινά από μικρή ηλικία. Μερικά νεογέννητα αντιγράφουν κινήσεις του προσώπου, όπως το να βγάζουν τη γλώσσα τους. Ωστόσο, είναι μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής που ωριμάζει αυτός ο μηχανισμός.

Στους έξι μήνες το μωρό καταλαβαίνει ήδη σκόπιμη συμπεριφορά. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι για παράδειγμα όταν βλέπει τη μαμά και τον μπαμπά να τον πλησιάζουν για να τον πάρουν το αίσθημα είναι ευεξία. Καταλαβαίνει ήδη τι είναι ευχάριστο και τι όχι στην καθημερινότητά του. Όλα αυτά αποτελούν τη βάση που θα του επιτρέψει να αναγνωρίσει πρότυπα και συμπεριφορές για να αρχίσει να καταλαβαίνει ότι από μια συγκεκριμένη ενέργεια προκύπτει μια άλλη.

Είναι μεταξύ 19 και 24 μηνών που τα παιδιά αρχίζουν να αντιγράφουν πολλές ενέργειες που βλέπουν να κάνουν άλλοι. Μιμούνται τους γονείς τους, τα μεγαλύτερα αδέρφια τους και επίσης αυτά που μπορούν να δουν στην τηλεόραση. Το κάνουν για να μάθουν αλλά και για να είναι ίσοι με τους άλλους για να νιώθουν μέρος μιας κοινωνικής ομάδας.

Τα παιδιά επιλέγουν ποιον και τι να μιμηθούν;

Μπροστά στο ερώτημα εάν τα παιδιά μιμούνται καθαρά για μιμητικούς λόγους ή αν προτιμούν να επιλέγουν ποιον θα αντιγράψουν και ποιον όχι, είναι ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ορισμένα ερεθίσματα που εκτιμούν περισσότερο από άλλα. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι όταν ένα παιδί περιβάλλεται από συνομηλίκους και ως ενήλικες θα τείνουν να μιμούνται τη συμπεριφορά των συνομηλίκων τους. Οι καθρέφτες νευρώνες ενεργοποιούνται πολύ περισσότερο όταν βρεθείς μπροστά σε κάποιον με παρόμοια χαρακτηριστικά με τον εαυτό σου.

Όταν όμως ένα παιδί χρειάζεται να μάθει κάτι συγκεκριμένο, στρέφεται στους ενήλικες. Αυτή η αρχή είναι μέρος του θεωρία ζώνης ανάπτυξης εγγύς του Λεβ Βιγκότσκι. Δηλαδή, τα παιδιά ξέρουν ότι με τη σωστή υποστήριξη μπορούν να προχωρήσουν στο επόμενο επίπεδο σε ένα άλλο στάδιο μεγαλύτερης ικανότητας. Αλλά για να το κάνουν αυτό χρειάζονται πρότυπα εμπειρογνωμόνων ή ενήλικες.

Από την άλλη υπάρχει μια λεπτομέρεια που είναι αναμφίβολα ενδιαφέρουσα. Σύμφωνα με μια μελέτη που διεξήχθη από τη Δρ Victoria South στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, τα παιδιά 18 μηνών τείνουν ήδη να μιμούνται ό,τι τους είναι οικείο που επαναλαμβάνεται πολλές φορές και το οποίο συνοδεύεται επίσης από γλώσσα. Στην πραγματικότητα, με αυτόν τον τρόπο ωριμάζουν οι διαδικασίες επικοινωνίας.

Τα παιδιά δεν ξέρουν αν αυτό που μιμούνται είναι καλό ή όχι

Μια ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έγινε σε μια μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Yale. Ο Derek Lions, συγγραφέας αυτής της έρευνας, αναφέρει ότι τα παιδιά σε μια συγκεκριμένη φάση της ζωής τους μιμούνται τους ενήλικες υπερβολικά και ακολουθώντας μια μιμητική προσέγγιση. Η υπερμίμηση εμφανίζεται κατά τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής.

• Αυτό σημαίνει ότι εξακολουθούν να τους λείπει η κριτική αίσθηση ή αυτός ο πιο περίπλοκος τύπος σκέψης που τους επιτρέπει να συμπεράνουν ότι αυτό που κάνουν ή λένε οι ενήλικες είναι κατάλληλα χρήσιμο ή ηθικό.

• Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της μελέτης, διεξήχθη ένα πείραμα: μια ομάδα ενηλίκων έδειξε σε μερικά παιδιά 3 ετών πώς να ανοίξουν ένα κουτί. Η διαδικασία ήταν σκόπιμα πολύπλοκη με την προσθήκη εντελώς άχρηστων και σχεδόν γελοίων βημάτων για να καθυστερήσει το άνοιγμα του κουτιού.

Όταν τα παιδιά το δοκίμασαν μόνα τους, το αποτέλεσμα ήταν ένα αντίγραφο κάθε μεμονωμένου βήματος που εκτελούσαν οι ενήλικες, ακόμη και των άχρηστων.

Το ίδιο πείραμα πραγματοποιήθηκε σε άλλη ομάδα παιδιών της ίδιας ηλικίαςπου κλήθηκαν να κάνουν την άσκηση χωρίς κανένα παράδειγμα χωρίς την παρουσία ενήλικα που λειτουργούσε ως μοντέλο. Τα παιδιά έλυσαν την άσκηση χωρίς επιπλέον βήματα.

Καταληκτικοί προβληματισμοί

Όλα αυτά τα δεδομένα υποστηρίζουν τη διαίσθησή μας. Τα μικρά μαθαίνουν μέσα από την παρατήρηση του τι τους περιβάλλει με ιδιαίτερη προσοχή στους γονείς τους. Γίνε δικός τους κύρια μοντέλα συνεπάγεται μεγάλη ευθύνη, ίσως την πιο σημαντική από όλες.

Από εμάς θα μάθουν να ξεχωρίζουν τι είναι σωστό και τι λάθος. Κάθε ενήλικας θα είναι αυτός ο καθρέφτης στον οποίο θα αντανακλάται και θα μιμείται για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Κατά συνέπεια πρέπει να προσέχουμε κάθε συμπεριφορά μας, κάθε χειρονομία και κάθε λέξη να είναι το εφαλτήριο τους προς την ευτυχία και την ευημερία.