Παραληρηματική διαταραχή: συμπτώματα και θεραπεία

Το κύριο χαρακτηριστικό της παραληρηματικής διαταραχής είναι η παρουσία μιας ή περισσότερων παραληρημάτων που επιμένουν για τουλάχιστον ένα μήνα. Κατά τον 17ο αιώνα η έννοια της τρέλας αναφερόταν πάνω απ' όλα στο παραλήρημα, επομένως το να είσαι τρελός ισοδυναμούσε με αυταπάτες και το αντίστροφο. Τι είναι λοιπόν αυταπάτη;

Ο πιο γνωστός και πιο αναφερόμενος ορισμός είναι αυτός που προσφέρει Ο Τζάσπερς στο δικό του Γενική Ψυχοπαθολογία (1975). Σύμφωνα με τον Jaspers, οι αυταπάτες είναι ψευδείς κρίσεις που υλοποιούνται επειδή το άτομο τις υπερασπίζεται με μεγάλη πεποίθηση σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορούν να επηρεαστούν ούτε από την εμπειρία ούτε από αδιάψευστα συμπεράσματα. Επιπλέον, το περιεχόμενό τους δεν έχει δυνατότητα ύπαρξης.

Για να προσδιορίσουμε μια αυταπάτη ως τέτοια θα πρέπει να λάβουμε υπόψη η μέτρηση σε που η εμπειρία εντάσσεται στα ακόλουθα σημεία :

• Υπερασπίζεται με άκρα πεποίθηση.
• Βιώνεται ως μια αυτονόητη αλήθεια με ισχυρό προσωπικό ανήκειν.
• Δεν αφήνει τον εαυτό του να αλλάξει από τη λογική ή την εμπειρία.
• Το περιεχόμενό του είναι συχνά φανταστικό ή τουλάχιστον εγγενώς απίθανο.
• Δεν μοιράζονται άλλα μέλη του κοινωνική ομάδα η καλλιεργητική .
• Το άτομο ανησυχεί από αυτή την πεποίθηση και δυσκολεύεται να αποφύγει να το σκεφτεί ή να μιλήσει.
• Η πεποίθηση είναι πηγή υποκειμενικής δυσφορίας ή παρεμβαίνει στον κοινωνικό ρόλο του ατόμου και των δραστηριοτήτων του.

Για να συνοψίσουμε οι αυταπάτες είναι εννοιολογικά πολύ περίπλοκες και ίσως γι' αυτό είναι τόσο δύσκολο να τα κλείσουμε σε έναν ορισμό. Σήμερα, αν ζητούσαμε από κάποιον να περιγράψει την εικόνα που έχει για έναν τρελό, είναι πολύ πιθανό να απαντούσε ότι είναι αυτός που νομίζει ότι είναι ο Ναπολέοντας ή που ισχυρίζεται ότι διώκεται από Αρειανούς.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της παραληρητικής διαταραχής;

Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της παραληρητικής διαταραχής είναι την παρουσία μιας ή περισσότερων παραληρημάτων που επιμένουν για τουλάχιστον ένα μήνα. Ωστόσο, δεν πρέπει να συγχέεται η παρουσία παραληρημάτων η διάγνωση της σχιζοφρένειας . Άλλο η παραληρηματική διαταραχή, άλλο η σχιζοφρένεια.

Η διάγνωση της παραληρητικής διαταραχής δεν τίθεται εάν το άτομο είχε συμπτώματα στο παρελθόν που πληρούν το κριτήριο Α για τη σχιζοφρένεια ( σύμφωνα με το DSM-5 ). Εκτός από τον άμεσο αντίκτυπο που προκαλούν οι αυταπάτες η επιδείνωση της ψυχοκοινωνικής λειτουργίας μπορεί να είναι πιο περιορισμένη από ό,τι σε άλλες ψυχωσικές διαταραχές.

Το άτομο με παραληρηματική διαταραχή δεν συμπεριφέρεται ακανόνιστα ή παράξενα όπως μπορεί να συμβεί σε άλλες ψυχωσικές διαταραχές. Το DSM-5 αναφέρει επίσης ότι στην παραληρηματική διαταραχή, οι παραληρητικές ιδέες δεν μπορούν να αποδοθούν στις επιδράσεις των ναρκωτικών (για παράδειγμα, της κοκαΐνης) ή άλλων ιατρικών παθολογιών (όπως π.χ. νόσος Αλτσχάιμερ ). Επίσης, δεν μπορούν να συσχετιστούν με άλλες ψυχικές διαταραχές όπως η σωματική δυσμορφική διαταραχή ή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Διαγνωστικά κριτήρια για παραληρηματική διαταραχή σύμφωνα με το DSM-5

Ο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) αναφέρει τα εξής Διαγνωστικά κριτήρια για παραληρηματική διαταραχή:

Α. Παρουσία μίας ή περισσότερων παραληρημάτων που διαρκούν ένα μήνα ή περισσότερο.

Β. Έλλειψη ικανοποίησης με κριτήριο Α της σχιζοφρένειας . Οι ψευδαισθήσεις, εάν υπάρχουν, δεν είναι σημαντικές και σχετίζονται με το παραληρηματικό θέμα (για παράδειγμα η αίσθηση της επίθεσης από έντομα που σχετίζονται με αυταπάτες της προσβολής).

Γ. Εκτός από τον αντίκτυπο του παραληρήματος ή των συνεπειών του, η λειτουργικότητα δεν είναι ιδιαίτερα μειωμένη και η εμφανής συμπεριφορά δεν είναι υπερβολική ή περίεργη.

Δ. Έχουν συμβεί μανιακά ή μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια που είναι σύντομα σε σύγκριση με τη διάρκεια των περιόδων παραληρήματος.

Ε. Η διαταραχή δεν μπορεί να αποδοθεί στις φυσιολογικές επιδράσεις μιας ουσίας ή άλλης παθολογίας. Δεν συνδέεται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή όπως η σωματική δυσμορφική διαταραχή ή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Τι είδους παραλήρημα υπάρχουν;

Για άλλη μια φορά το DSM-5 αναφέρει τους τύπους αυταπάτες που υπάρχουν. Οι ακόλουθες παραληρητικές ιδέες μπορεί να εμφανιστούν σε μια παραληρηματική διαταραχή:

Ερωτομανικού τύπου.Το κεντρικό θέμα της αυταπάτης είναι ότι το άλλο άτομο είναι ερωτευμένο με το άτομο που πάσχει από αυτή τη διαταραχή.

Του μεγαλείου. Το κεντρικό θέμα της αυταπάτης είναι η πεποίθηση ότι έχουμε ένα ορισμένο ταλέντο ή μη αναγνωρισμένη γνώση ή ότι έχουμε κάνει κάποια σημαντική ανακάλυψη.

Παραλήρημα ζήλιας.Αυτή η υποκατηγορία υπάρχει όταν το κεντρικό θέμα της αυταπάτης είναι ότι ο σύζυγος ή ο εραστής ήταν άπιστος.

Πλάνη καταδίωξης.Το κεντρικό θέμα αυτής της αυταπάτης περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι κάποιος συνωμοτεί εναντίον του ατόμου ή το εξαπατά, κατασκοπεύει, ακολουθεί, δηλητηριάζει ή ναρκώνει, δυσφημεί, ενοχλεί ή το εμποδίζει να επιτύχει μακροπρόθεσμους στόχους.

Εκτός από αυτούς τους τύπους υπάρχουν επίσης μικτοί τύποι (λέγονται έτσι όταν δεν κυριαρχεί συγκεκριμένος τύπος παραλήρημα) και ο απροσδιόριστος τύπος. Το τελευταίο είναι έκδηλο όταν η κυρίαρχη αυταπάτη δεν μπορεί να προσδιοριστεί με σαφήνεια ή δεν περιγράφεται μεταξύ των συγκεκριμένων τύπων (π.χ. αναφορικές αυταπάτες χωρίς σημαντικό στοιχείο δίωξης ή μεγαλείου).

Θεραπεία παραληρηματικής διαταραχής

Η παραληρηματική διαταραχή θεωρείται δύσκολο να αντιμετωπιστεί . Τα αντιψυχωσικά φάρμακα, τα αντικαταθλιπτικά και τα φάρμακα που σταθεροποιούν τη διάθεση συνταγογραφούνται συχνά για τη θεραπεία ψυχωσικών διαταραχών. Ταυτόχρονα υπάρχει μια αύξηση ενδιαφέρον για τις ψυχολογικές θεραπείες ως τρόπο παρέμβασης. Από την άλλη, μπορούμε να πούμε ότι σήμερα υπάρχουν ακόμη πολλά περιθώρια βελτίωσης στις μορφές παρέμβασης στις παραληρηματικές διαταραχές.

Επί του παρόντος, καμία μέθοδος παρέμβασης δεν επικρατεί όσον αφορά τα αποτελέσματα που λαμβάνονται. Μέχρι να προκύψει μια στοχευμένη παρέμβαση που βελτιώνει τα αποτελέσματα του γενικού ιατρού, η θεραπεία για παραληρηματικές διαταραχές πιθανότατα θα βασίζεται σε αυτές που θεωρούνται αποτελεσματικές για άλλες ψυχωσικές διαταραχές και προβλήματα ψυχικής υγείας.