Μερικές φορές δεν σου κάνουν τη χάρη αλλά σου παρουσιάζουν ένα επιχειρηματικό σχέδιο και το χειρότερο είναι ότι δεν σου το λένε ανοιχτά. Το αντίθετο: περνούν τη βοήθειά τους ως πράξη γενναιοδωρίας και, όταν δεν το περιμένεις, σου ρίχνουν στα μούτρα ό,τι έχουν κάνει για σένα ή ακόμα χειρότερα σε επιβαρύνουν με υποχρεώσεις που δεν δέχτηκες ποτέ να αναλάβεις.
Αυτοί που ενεργούν με αυτόν τον τρόπο υπερασπίζονται τον εαυτό τους πίσω από μια ψευδή έννοια της ευγνωμοσύνης. Θεωρεί ότι προς κάθε εύνοια υπάρχει σιωπηρή υποχρέωση να τους ανταποδώσει . Ωστόσο, δεν μπαίνει ποτέ στον κόπο να ελέγξει αν ο άλλος σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο. Εμφανίζονται απλώς για να μαζέψουν ή περιμένουν να κάνετε κάτι για αυτούς ακόμα κι όταν δεν σας το ζητούν. Διαφορετικά θυμώνει και κάνει επίδειξη θυματοποίησης.
Αυτός που κάνει μια χάρη σε κάποιον που την αξίζει, τη λαμβάνει ο ίδιος
-Ambrogio Theodosius Macrobius-
Τελικά καταλαβαίνει κανείς ότι η χάρη δεν ήταν χάρη αλλά α παγίδα . Σε αυτές τις περιπτώσεις, η υποτιθέμενη βοήθεια που έλαβε θέτει σε κίνηση έναν μηχανισμό ελέγχου και χειραγώγησης που ο άλλος θα ενεργοποιήσει όταν τον βολεύει. Αυτό που επίσης κάνει το όλο θέμα να ξεσπάσει είναι το γεγονός ότι πρόκειται για ένα είδος σύμβασης που δεν υπογράφηκε ποτέ. Όποιος μας έκανε τη χάρη, μας το υπέγραψε.
Οι μπομπονιέρες και οι λόγοι τους
Υπάρχουν πλαίσια στα οποία είναι ξεκάθαρο ότι αν μας κάνουν τη χάρη θα χρωστούμε. Η πολιτική, για παράδειγμα, είναι ένα από αυτά. Συμβαίνει και στον εργασιακό χώρο: αν καλύψουμε έναν συνάδελφο περιμένουμε να κάνει το ίδιο και για εμάς αν προκύψει η περίσταση. Και στα δύο παραδείγματα υπάρχει ένας παράγοντας που κάνει την εξίσωση διαφανή: είναι χάρες μεταξύ ανθρώπων που ενώνονται από έναν πρακτικό, μη οικογενειακό ή συναισθηματικό δεσμό.
Οι χάρες που νοούνται ως επιχείρηση συμφωνούνται μεταξύ ανθρώπων που δεν το αισθάνονται υποχρέωση να πρέπει να αλληλοϋποστηρίζονται . Σε αυτή την περίπτωση είναι σαφές ότι αν προσφερθεί βοήθεια γίνεται από ενδιαφέρον. Δεν υπάρχει παγίδα. Αυτό δεν σημαίνει ότι μερικές φορές δεν κάνουμε ή δεν δεχόμαστε χάρες από αγνώστους, μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον που το έχει ανάγκη από αρχή ή απλώς επειδή είναι αυτό που θέλουμε εκείνη τη στιγμή.
Όταν υπάρχει μια πιο οικεία σχέση που περιλαμβάνει ισχυρότερες στοργές ή δεσμούς, τόσο η εύνοια όσο και η ευγνωμοσύνη θα πρέπει να είναι εντελώς δωρεάν. Βοηθάμε την οικογένειά μας, τον σύντροφό μας ή τον φίλο μας γιατί το θέλουμε, μπορούμε και μας κάνει να νιώθουμε καλά. Όταν το κάνουμε αυτό νιώθουμε ικανοποιημένοι. Δεν έχουμε νοητικό βιβλιάριο στο οποίο καταγράφουμε την χάρη ως οφειλή προς εξόφληση. Αν υπολογίσουμε τα πάντα, όμως, δεν μπορούμε να πούμε ότι κάναμε τη χάρη, αλλά μάλλον ότι ξεκινήσαμε μια εμπορική ανταλλαγή.
Όταν η θεραπεία είναι χειρότερη από την ασθένεια
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που υπολογίζουν με ακρίβεια τις χάρες που κάνουν. Η πιο σοβαρή πτυχή αυτού είναι ότι θέλουν να εξαργυρώσουν πότε και πώς λένε. Ακόμα κι αν δεν έχει γίνει ποτέ ρητή συμφωνία με το άλλο πρόσωπο, είναι πιθανό το άτομο που έκανε τη χάρη να θέλει να επιστραφεί σε μια συγκεκριμένη περίσταση.
Είναι ακόμη πιο σοβαρό όταν πρέπει να ανταποδώσουμε μια χάρη υπομένοντας την κακομεταχείριση ή τη βία . Δεν είναι ασυνήθιστο για επιθετικούς και συγκρουσιακούς ανθρώπους να τείνουν επίσης να είναι γενναιόδωροι με τους άλλους. Σου κάνουν τη χάρη και μετά θυμώνουν, εκρήγνυνται ή γίνονται ανυπόφοροι. Αν δεν επαναστατήσουμε όλα είναι καλά. αν επαναστατήσουμε θα κρατήσουν πίσω τη χάρη που μας έγινε. Έτσι μας ελέγχουν: ατιμώρητα για ό,τι κάνουν. Μια αλυσίδα από χάρες μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει ακόμη και σε σεξουαλική κακοποίηση.
Είναι εξίσου σύνηθες να υπάρχουν ανταποδοτικές και μη ανταποδοτικές χάρες στις ομιλίες όσων πέφτουν θύματα . Ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όσους λυπούνται τον εαυτό τους είναι ακριβώς αυτό. Έχει μια μακρά απογραφή στην οποία σημειώνει όλα όσα έχει κάνει για τους άλλους και όλες τις λεπτομέρειες των περιστάσεων στις οποίες δεν ανταποκρίθηκαν οι πολλές χάρες του. Αυτό τον βοηθά να υποστηρίξει μια βασική σοφιστεία: είναι θύμα άλλων.
Ένα δημοφιλές ρητό λέει ότι για να είναι μια χάρη μια χάρη πρέπει να βασίζεται στην ευγνωμοσύνη . Στην ουσία αυτή η δήλωση είναι πέρα για πέρα αληθινή. Η εύνοια είναι αποτέλεσμα της γενναιοδωρίας της επίγνωσης ότι κάθε άνθρωπος που έχει ανάγκη πρέπει να υποστηρίζεται από αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν. Κάθε χάρη ανταποδίδεται με την ικανοποίηση που δημιουργείται σε αυτούς που την έκαναν. Αυτός που δίνει δείχνει ικανότητα και δύναμη με την καλύτερη έννοια αυτής της λέξης. Γιατί να θέλεις περισσότερα;
