Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 υπήρξε μια πραγματική έκρηξη σε θέματα που σχετίζονται με τη χειραγώγηση του νου και την πλύση εγκεφάλου. Στο τέλος εκείνης της δεκαετίας έγινε αντιληπτό Το διάσημο πείραμα του James Vicary για την υποτιθέμενη αποτελεσματικότητα της υποσυνείδητης διαφήμισης. Με την πάροδο του χρόνου τα συμπεράσματά του έγιναν αντικείμενο κριτικής, η οποία ωστόσο δεν τον εμπόδισε να αναφέρεται ακόμη και σήμερα ως πηγή έμπνευσης.
Το πείραμα του Τζέιμς Βικάρι είναι ίσως το πιο διάσημο στον τομέα αυτό σε σημείο που από το 1956, έτος κατά το οποίο πραγματοποιήθηκε, θεωρείται ότι διαφήμιση Το subliminal είναι απόλυτη επιτυχία. Στην πραγματικότητα, πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν απαγορεύσει τη χρήση τεχνικών παρόμοιων με αυτές που υποτίθεται ότι χρησιμοποιούσε το Vicary σε ένα διάσημο πείραμα.
Ο Vicary ήταν ένας διάσημος μελετητής των τάσεων της αγοράς που γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ (Ηνωμένες Πολιτείες) το 1915. Πρωτοπόρος στη μελέτη της συμπεριφοράς των καταναλωτών και των αντιδράσεών τους σε διαφορετικά διαφημιστικά εργαλεία. Το πείραμα του Τζέιμς Βικάρι ήταν το πρώτο -και μπορούμε να πούμε ακόμη και το μοναδικό- για τις επιπτώσεις της υποσυνείδητης αντίληψης.
Η μνήμη πείθει τον εαυτό της πριν θυμηθεί η γνώση.
-Γουίλιαμ Φόκνερ-
Το πείραμα του Τζέιμς Βικάρι
Όπως είπαμε προηγουμένως, τη δεκαετία του 1950 υπήρχε μεγάλο συλλογικό ενδιαφέρον για όλα τα φαινόμενα που απασχολούν το μυαλό. Συγκεκριμένα, ό,τι είχε σχέση με την ύπνωση και το ασυνείδητο ήταν πολύ της μόδας. Το πείραμα του James Vicary σχεδιάστηκε όταν αυτός ο μελετητής της αγοράς αποφάσισε να πειραματιστεί με την επίδραση της υποσυνείδητης αντίληψης για να παρακινήσετε τους ανθρώπους να αγοράσουν χρησιμοποιώντας τον κινηματογράφο ως μέσο.
Ο Vicary πραγματοποίησε το διάσημο πείραμά του κατά τη διάρκεια μιας προβολής της ταινίας Πικνίκ στο Fort Lee, New Jersey. Εισήγαγε μια σειρά από κρυφές φράσεις που έστελναν μηνύματα όπως το Drink Coca-Cola Eat popcorn. Για να το αναπτύξει χρησιμοποίησε ένα όργανο που ονομάζεται ταχιστοσκόπιο, ικανό να δείχνει διάφορες εικόνες σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα.
Η ταχύτητα με την οποία μεταδόθηκαν οι εικόνες εμπόδισε τους θεατές να αντιληφθούν την παρουσία αυτών των μηνυμάτων. Με άλλα λόγια, τα σημάδια κυλούσαν μπροστά στα μάτια τους αλλά κανείς δεν μπορούσε να τα πιάσει με ορθολογικό τρόπο. Αυτός ήταν ακριβώς ο στόχος: να δοκιμαστεί ο αντίκτυπος αυτών των μηνυμάτων που απευθύνονται απευθείας στο ασυνείδητο.
Τα αποτελέσματα του πειράματος και η αναφορά του Vicary
Αφού πραγματοποίησε το πείραμά του, ο Vicary δημοσίευσε μια αναφορά για το θέμα. Ανέδειξε ότι μετά την έκθεση σε υποσυνείδητα μηνύματα η αγορά της Coca-Cola είχε αυξηθεί κατά 18% ενώ το ποπ κορν είχε σημειώσει αύξηση 57%.
Λίγο μετά την εφημερίδα London Sunday Times δημοσίευσε ένα άρθρο για την πώληση μέσω του ασυνείδητου. Σε αυτό παρουσιάστηκε τόσο το πείραμα όσο και η αναφορά του Vicary.
Αμέσως εμφανίστηκε ένα είδος συλλογικής υστερίας. Σε μεταγενέστερο χρόνο ο συγγραφέας Βανς Πάκαρντ έγραψε το βιβλίο Οι αποκρυφιστές πείθοντες . Αυτό απλώς παγίωσε τον γενικό φόβο και μάλιστα προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στις διάφορες κυβερνήσεις.
Από εκείνη τη στιγμή, η έννοια της υποσυνείδητης διαφήμισης εξαπλώθηκε. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ απείλησε να αφαιρέσει την άδεια οποιουδήποτε μέσα επικοινωνίας που έκανε χρήση αυτών των τεχνικών. Στη συνέχεια απαγόρευσε αυτού του είδους την προπαγάνδα σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο. Η CIA από την πλευρά της άρχισε να μελετά αυτήν την καινοτόμο μέθοδο.
Η αποκάλυψη της αλήθειας
Καθώς περνούσε ο καιρός, αρκετοί μελετητές άρχισαν να έχουν υποψίες για το πείραμα του James Vicary κυρίως επειδή ο συγγραφέας αρνήθηκε να μοιραστεί τεχνικές πληροφορίες σχετικά με τη μεθοδολογία που εφάρμοσε. Ο Δρ Henry Link είναι ειδικός σε πειραματική ψυχολογία τον προκάλεσε μάλιστα να επαναλάβει το πείραμα αλλά ο Βικάρι αρνήθηκε.
Την ίδια στιγμή, το Ίδρυμα Διαφημιστικής Έρευνας ζήτησε από τον Vicary λεπτομερείς πληροφορίες για το πείραμά του, αλλά δεν έλαβε καμία απάντηση. Αργότερα το καναδικό ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό κανάλι CBS προσπάθησε να πραγματοποιήσει ένα παρόμοιο πείραμα: έστειλε υποσυνείδητα μηνύματα καλώντας το κοινό να επικεντρωθεί σε μια συγκεκριμένη στιγμή, αλλά δεν συνέβη τίποτα.
Τελικά το 1962 ο James Vicary ομολόγησε μέσα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διαφημιστική Εποχή ότι στην πραγματικότητα το πείραμά του δεν είχε συμβεί ποτέ. Είχε συγκεντρώσει τα πάντα γιατί η εταιρεία του ήταν σε δύσκολες συνθήκες και χρειαζόταν φήμη για να την αναβιώσει. Ωστόσο, δεν ήταν ποτέ βέβαιο εάν το πείραμα είχε όντως πραγματοποιηθεί ή όχι όπως ισχυρίστηκε ο Vicary.
Μια πτυχή που σίγουρα απέδειξε το πείραμα του James Vicary είναι ότι η κοινωνία είναι πολύ ευκολόπιστη και ότι οι πληροφορίες ντυμένες με επιστημονικό τόνο καταλήγουν εύκολα να μετατρέπονται σε αλήθεια με τη βοήθεια/συνενοχή των μέσων ενημέρωσης. Ωστόσο, πολλές κυβερνήσεις εξακολουθούν να απαγορεύουν τη χρήση υποσυνείδητης διαφήμισης σήμερα
