Λήθη: ορισμός, τύποι και χαρακτηριστικά

Αν για αιώνες η λειτουργία της μνήμης βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ψυχολογίας, η λήθη δεν έχει μείνει πολύ πίσω. Είναι ένα περίεργο, συναρπαστικό και σε πολλές περιπτώσεις απογοητευτικό φαινόμενο. Στην πραγματικότητα, το να γνωρίζουμε τις περιστάσεις και τις καταστάσεις στις οποίες ξεχνάμε πράγματα μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο όχι μόνο για την καθημερινή ζωή αλλά και για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς λειτουργεί η μνήμη και για νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ ή άλλοι τύποι άνοιας.

Ας μάθουμε τι είναι η λήθη, τα είδη της λήθης και πώς σύμφωνα με την επιστήμη είναι πρακτικά αναπόδεικτη. Νίτσε είπε:

Η ύπαρξη της λήθης δεν αποδείχθηκε ποτέ: ξέρουμε μόνο ότι κάποιες αναμνήσεις δεν μας έρχονται όταν τις θέλουμε.

Τι είναι η λήθη;

Λήθη είναι το όνομα που δίνεται σε ένα φαινόμενο όπου το ίχνος ορισμένων πληροφοριών που σχηματίζονται στη μνήμη κατακερματίζεται. Παρουσιάζεται κακή αποθήκευση, κακή διατήρηση και κακή ανάκτηση αναμνήσεων.

Όταν το ίχνος των αναμνήσεων διασπάται, οι λεπτομέρειες των πληροφοριών χάνονται μέχρι να χαθεί τελείως το ίχνος. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για λήθη. Μπορούμε να πούμε ότι οι πληροφορίες ξεχνιούνται όταν το νευρικό σύστημα – που σε νευροβιολογικό επίπεδο επιτρέπει την ανάκτηση αυτής της μνήμης – εξαφανίζεται. Μπορούμε να πούμε ότι οι πληροφορίες έχουν χαθεί οριστικά μόνο μέσω της διαδικασίας ανάκτησής τους.

Ενώ η λήθη δεν μπορεί να αποδειχθεί (η απώλεια λεπτομερειών καθιστά δύσκολη την ανάκτηση πληροφοριών ή την έχουμε ξεχάσει εντελώς;), μπορούμε αντίθετα να λάβουμε υπόψη όλα όσα σε μια δεδομένη στιγμή κάνουν ένα άτομο ανίκανο να θυμηθεί κάτι. Δεν έχει σημασία αν αυτό το κάτι θα θυμάται ή όχι στο μέλλον εκείνη τη στιγμή, μπορούμε να πούμε ότι αυτό το άτομο το έχει ξεχάσει.

Δεν υπάρχει μόνο ένα είδος λήθης

Στη μελέτη του φαινομένου που ονομάζεται λήθη, έχουν εντοπιστεί δύο κλινικά σχετικοί τύποι για τη θεραπεία ψυχολογικών διαταραχών στις οποίες η μνήμη παίζει ουσιαστικό ρόλο. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα σε διαταραχή μετατραυματικού στρες .

Η τυχαία λήθη είναι αυτή η λήθη που συμβαίνει ανεξάρτητα από τον πλεονασμό χωρίς την πρόθεση να ξεχάσουμε. . Ο Schacter (2003) υποστήριξε ότι η τυχαία λήθη είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία της μνήμης. Είναι μια ικανότητα του ανθρώπου που πρέπει να είναι προσαρμοστική, ευέλικτη και να λειτουργεί με τον βέλτιστο τρόπο. Εφόσον η μνήμη δεν είναι απεριόριστη, αν δεν υπήρχε η λήθη, θα βρίσκαμε εμπόδια σε αυτά που μπορούμε να απομνημονεύσουμε.

Υπό το πρίσμα αυτό, είναι καλό να ξεχάσετε κάποιες πληροφορίες που δεν είναι χρήσιμες σε μια δεδομένη στιγμή. Για παράδειγμα, αν και είναι σημαντικό να θυμόμαστε την πινακίδα του πρώτου αυτοκινήτου που οδηγήσαμε, στην πραγματικότητα αυτές οι πληροφορίες μπορούν να ξεχαστούν επειδή δεν είναι πλέον χρήσιμες και θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις πιο πρόσφατες πληροφορίες.

Ο δεύτερος τύπος λήθης είναι η λήθη με κίνητρο. Εμφανίζεται όταν ένα άτομο πραγματοποιεί νοητικές διεργασίες ή συμπεριφορές που στόχος τους είναι να μειώσουν την πρόσβαση σε μια μνήμη. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν α τραυματική κατάσταση που θέλετε να ξεχάσετε και προσπαθούμε να αποφύγουμε οτιδήποτε θα μπορούσε να επιτρέψει την πρόσβαση σε αυτή τη μνήμη. Επειδή δεν θέλετε να θυμάστε αυτό το ίχνος πληροφοριών στη μνήμη σας μπορεί να γίνεται όλο και πιο αδύναμο.

Η πιο συχνή τυχαία λήθη

Ο Gordon (1995) μελέτησε τις πληροφορίες που οι άνθρωποι συνήθως ξεχνούν κατά λάθος. Αυτή η λίστα δεν είναι τυχαία και μπορεί να μας εξηγήσει γιατί πολλοί άνθρωποι δεν είναι καλοί στο να θυμούνται ονόματα ή άλλοι ξεχνούν πολύ συχνά πού βάζουν τα κλειδιά τους.

I nomi.Συμβαίνει γενικά όταν κάποιος μας λέει ένα όνομα και βρισκόμαστε σε διαφορετική κατάσταση από τη συνηθισμένη. Επίσης, μπορεί να μας αποσπάσει αυτή η κατάσταση τη στιγμή της κωδικοποίησης. Κωδικοποιείται συνδέοντας πληροφορίες με κάτι ειδικά με τον εαυτό μας. Ένα νέο πρόσωπο ή ένα νέο όνομα συχνά δεν έχει καμία σχέση μαζί μας ακόμα.

Που έβαλα τα κλειδιά;Είτε πρόκειται για κλειδιά είτε για οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο, αυτή η λήθη συμβαίνει επειδή το να αφήνεις ένα αντικείμενο σε ένα μέρος είναι συνήθως μια αυτόματη ενέργεια. Εκτός κι αν αυτό το στοιχείο είναι σημαντικό εκείνη τη στιγμή, δεν δίνουμε προσοχή σε μια αυτοματοποιημένη ενέργεια όπως το να αφήνουμε τα κλειδιά σε ένα μέρος. Για παράδειγμα, είναι πιο πιθανό να θυμόμαστε πού βάλαμε το δώρο που μας έκανε ένας φίλος μας δύο μέρες νωρίτερα για τα γενέθλιά μας παρά να θυμηθούμε πού βάλαμε τα κλειδιά.

Το είπες ήδη!Μερικές φορές βρισκόμαστε στην κατάσταση να πούμε σε κάποιον κάτι που του έχουμε ήδη πει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως συμβαίνουν σφάλματα στην απόδοση της πηγής επειδή είναι το πλαίσιο και όχι το άτομο με το οποίο συναντάμε ότι μιλάμε, υποδηλώνει ότι αυτό το πράγμα δεν ειπώθηκε.

Άλλες πληροφορίες που συχνά ξεχνάμε είναι: τα πρόσωπα σας κατευθύνουν σε μια ενέργεια που ξεκίνησε ή έχει ήδη γίνει .

Η λήθη και οι επτά αμαρτίες της μνήμης (Schacter 2003)

Η μνήμη πρέπει να φροντίζεται από αυτούς που τη χρησιμοποιούν. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που κάνουν λάθη που ενθαρρύνουν τη λήθη και όχι τη μνήμη. Υπάρχουν επτά στοιχεία που μπορούν να προκαλέσουν παλινδρόμηση της μνήμης και να μην λειτουργήσει βέλτιστα:

Το πέρασμα του χρόνου.Με τον καιρό, η λήθη αποδυναμώνει το ίχνος της μνήμης.

Η απόσπαση της προσοχής.Όταν οι άνθρωποι αποσπώνται, αγχώνονται ή εκτελούν δύο ενέργειες ταυτόχρονα, δεν λαμβάνει χώρα βαθιά κωδικοποίηση πληροφοριών. Αυτό είναι φυσιολογικό γιατί η μνήμη καταγράφει περισσότερες πληροφορίες από όσες θέλουμε να θυμόμαστε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επιλεκτική προσοχή είναι πολύ σημαντική.

Φραγμός.Ενδέχεται να προκύψουν μπλοκ μνήμης λόγω της ανάκτησης πληροφοριών που είναι ακατάλληλες για εκείνη τη στιγμή.

Λανθασμένη απόδοση.

Πιθανότης υποβολής.

Ροπή.Οι στάσεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων μπορούν να αλλάξουν τη μνήμη παρεμποδίζοντας την αξιοπιστία της ανάκλησης.

Επιμονή.Η συνεχής ανάκληση αναμνήσεων μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στο περιεχόμενό τους επειδή έχουν ανακληθεί πολλές φορές.

I αμαρτίες ένα, δύο και τρία θα οδηγούσαν σε σφάλματα παράλειψης. ενώ οι αμαρτίες τέσσερα, πέντε, έξι και επτά θα οδηγούσαν σε σφάλματα κατά την εκτέλεση (το υποκείμενο θυμάται κάτι αλλά το θυμάται άσχημα).

Η λήθη μπορεί να υπάρχει σε συνδυασμό με άλλες παθολογίες όπως κάποιες αγχώδεις διαταραχές διαταραχή μετατραυματικού στρες ή διασχιστικές διαταραχές. Για το λόγο αυτό η μελέτη και η διαφοροποίησή του μπορεί να είναι σχετική για τη θεραπεία αυτών των ενοχλητικών διαταραχών. Είναι επομένως δυνατό να θεσπιστούν θεωρίες και νόμοι που αφορούν όχι μόνο τη μνήμη αλλά και τη λήθη, όπως ο νόμος του Just:

Όταν δύο ίχνη μνήμης έχουν την ίδια ισχύ αλλά διαφορετική ηλικία, δηλαδή το ένα είναι πιο πρόσφατο από το άλλο, μπορούμε να πούμε ότι το παλαιότερο ή αρχαιότερο από τα δύο θα είναι πιο μακροχρόνιο και θα ξεχαστεί λιγότερο γρήγορα από το πιο πρόσφατο.