Είναι δυνατόν να πείσουμε ένα άτομο με παραληρηματική διαταραχή ότι αυτό που πιστεύει δεν είναι αληθινό; Για να ολοκληρώσουμε μια θεραπεία, πρέπει να προσποιηθούμε ότι πιστεύουμε στο παραλήρημα του ασθενούς; Είναι δυνατόν να αποτρέψουμε τον θεραπευτή από το να μπει σε παραλήρημα; Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις και να διευκρινίσουμε πώς αντιμετωπίζεται το παραλήρημα στη θεραπεία, ανεξάρτητα από τη διαταραχή του φάσματος της σχιζοφρένειας.
Παραληρητικές ιδέες μπορεί να συμβούν σε συνδυασμό με ορισμένες διαταραχές του φάσματος της ψυχικής ή σχιζοφρένειας. Αυτή είναι η περίπτωση του παραληρηματική διαταραχή (του οποίου το μόνο ψυχωτικό σύμπτωμα είναι το παραλήρημα), σύντομη ψυχωτική διαταραχή ή σχιζοφρένεια.
Μιλάμε για ψευδείς πεποιθήσεις και παρερμηνείες αντιλήψεων ή εμπειριών. Αυτά σπάνια υπόκεινται σε δεύτερες σκέψεις ακόμα και όταν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο ή δεν μοιράζονται από την πλειοψηφία των ανθρώπων ή της κοινωνίας.
Ένα παράδειγμα αυταπάτης θα μπορούσε να είναι αυτό ενός ατόμου που το σκέφτεται ο σύντροφος είναι άπιστος . Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία υπέρ της απιστίας, είναι πεπεισμένη γι' αυτό. Λόγω της παρερμηνείας της πραγματικότητας που συνδέεται με την αυταπάτη, το άτομο δεν είναι σε θέση να εγκαταλείψει την ιδέα και συνεχίζει να τη σκέφτεται.
Η σύγχυση μεταξύ παραληρήματος και παραισθήσεων
Όταν ξεκινάτε τη θεραπεία, είναι σημαντικό να μην συγχέετε μια αυταπάτη με μια ψευδαίσθηση. Το τελευταίο αναφέρεται σε πειραματισμός με αισθητηριακές εμπειρίες χωρίς ορατό περιβαλλοντικό σήμα. Είναι εντελώς ακούσια και πολύ δυσάρεστα, καταστροφικά και αποτελούν ισχυρή αιτία άγχους. Ο παραισθήσεις διεγείρουν τις αισθήσεις χωρίς να υπάρχει πραγματικό εξωτερικό ερέθισμα που να δικαιολογεί την ενεργοποίησή τους.
Μερικές φορές οι παραισθήσεις είναι εγγενείς στο παραλήρημα. Για παράδειγμα, ένα άτομο με αυταπάτες δίωξης μπορεί να ακούσει φωνές και να νομίσει ότι είναι οι διώκτες του χωρίς αυτές οι φωνές να εκπέμπονται στην πραγματικότητα. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο είναι θύμα τόσο μιας αυταπάτης όσο και μιας ψευδαίσθησης.
Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζονται μόνο παραισθήσεις, για παράδειγμα ένας ασθενής που αισθάνεται συνεχώς προσβεβλημένος από φωνές, ακόμα κι αν δεν παραληρεί. ή περιπτώσεις παραληρήματος χωρίς παραισθήσεις ή χωρίς οπτικές, οσφρητικές, απτικές ή ακουστικές αλλοιώσεις.
Παραληρηματική διαταραχή στη θεραπεία
Οι στόχοι της θεραπείας για τη σχιζοφρένεια ή την παραληρηματική διαταραχή είναι διαφορετικοί από εκείνους άλλων παρεμβάσεων. Σε αυτή την περίπτωση είναι θεμελιώδες διδάξτε τον ασθενή να διαχειρίζεται το άγχος και να μειώσει την ευαλωτότητα σε παραισθήσεις, παραληρητικές ιδέες ή ψυχωτικές κρίσεις.
Για το σκοπό αυτό προσπαθούμε να μειώσουμε την ενεργοποίησή του και να αποκαταστήσουμε βασικές λειτουργίες που αλλοιώθηκαν με την έλευση της ψύχωσης: προσοχή, αντίληψη, γνώση, συλλογισμός, μάθηση...
Γύρω σου προσπαθούμε επίσης να εκπαιδεύσουμε τον ασθενή κοινωνικές δεξιότητες επίλυση προβλημάτων, στρατηγικές διαχείρισης και αποκατάσταση καθημερινών δραστηριοτήτων. Όλα αυτά δεν είναι τόσο εύκολα όσο μπορεί να φαίνονται: πώς μπορούμε να συνεργαστούμε με τον ασθενή σε αυτές τις πτυχές χωρίς πρώτα να έχουμε αντιμετωπίσει το παραλήρημα;
Θεραπεία παραληρήματος
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία χαρακτηρίζει τον διάλογο ως το πρώτο όπλο για την καταπολέμηση του παραλήρημα. Ο διάλογος παρόμοιος με τη γνωστική αναδιάρθρωση στοχεύει να αμφισβητήσει τα στοιχεία που έχει το άτομο σχετικά με την αλήθεια της αυταπάτης προσφέροντας εναλλακτικές εξηγήσεις και καλώντας το ίδιο το υποκείμενο να τις βρει. Επίσης όπου είναι δυνατόν προσπαθούμε να αποδείξουμε την πραγματικότητα με συγκεκριμένες ενέργειες.
Συχνά οι γνωστικοί παράγοντες που εμπλέκονται σε αυταπάτες της δίωξης δυσκολεύουν το άτομο να κατανοήσει τα στοιχεία που του παρέχονται. Για το λόγο αυτό, πολύ συχνά ο διάλογος δεν είναι απολύτως χρήσιμος εάν δεν έχουν συζητηθεί πρώτα οι πτυχές που σχετίζονται με την προσοχή στον πιθανολογικό συλλογισμό και τη συνδιακύμανση και τα μοντέλα αναφοράς.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας η περίοδος που δεν θα είναι σύντομη ο θεραπευτής θα πρέπει να ζήσει με τις αυταπάτες πριν μπορέσει να εμβαθύνει στο περιεχόμενο και να αποδείξει το αντίθετο.
Προσποιηθείτε ότι πιστεύετε ή δεν πιστεύετε
Μία από τις θέσεις που μπορεί να υιοθετηθεί στη θεραπεία είναι αυτή του προσποιούνται ότι πιστεύουν στην αυταπάτη του ατόμου για να ενισχύσουν τη σχέση ασθενή-θεραπευτή κερδίζοντας την εμπιστοσύνη τους. Στην πραγματικότητα δεν είναι μια συνιστώμενη τεχνική αφού εάν ένα άτομο έξω από τον ασθενή ισχυριστεί ότι πιστεύει στην αυταπάτη κινδυνεύει να επιτύχει το αντίθετο αποτέλεσμα και να ενισχύσει αυτή την πεποίθηση. Επομένως, ο θεραπευτής δεν πρέπει ποτέ να ισχυρίζεται ότι πιστεύει τον ασθενή ακόμη και στην αρχή της θεραπείας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί η έννοια του θεραπευτική συμμαχία . Μάλιστα, πιθανολογείται ότι όλος ο κοινωνικός και οικογενειακός κύκλος του παραληρηματικού ασθενούς προσπάθησε να τον απωθήσει με στοιχεία. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό κατά τη διάρκεια της θεραπείας να μην αντιμετωπίζετε τον ίδιο τοίχο. ο θεραπευτής που συμπεριφέρεται όπως άλλοι δεν θα δημιουργήσει μια καλή θεραπευτική συμμαχία. Στην αρχή δεν είναι σκόπιμο να εμβαθύνουμε στο περιεχόμενο του παραλήρημα. Ο θεραπευτής πρέπει να πιστεύει ενώ δεν πιστεύει.
Ως εκ τούτου, είναι θέμα μη έκφρασης κρίσης σχετικά με το παραλήρημα αντιστέκεται στον πειρασμό να το κάνει μέχρι ο ασθενής να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει το διάλογο. Οποιαδήποτε παρέμβαση θα είναι πιο αποτελεσματική εάν η θεραπευτική συμμαχία που έχει δημιουργηθεί είναι ισχυρή. Αυτό δεν θα είναι δυνατό αν ισχυριστείς ότι αυτά που λέει δεν είναι αληθινά.
Ο ψυχολόγος ως άλλος ηθοποιός στο παραλήρημα
Η θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής γίνεται προβληματική όταν αντιμετωπίζει την επιφυλακτικότητα του θεραπευτή να τον πιστέψει ο ασθενής πιστεύει ότι ο ίδιος είναι μέρος της αυταπάτης του . Αν και αυτό δεν θα συνέβαινε στην περίπτωση του σωματικού παραλήρημα (όταν ένα άτομο πιστεύει ότι το σώμα του έχει αλλάξει, το πρόσωπό του είναι τετράγωνο, το χέρι του είναι μακρύτερο από το άλλο και ούτω καθεξής) ή παραλήρημα ενοχής (όταν το άτομο νομίζει ότι έχει διαπράξει μια τρομερή και ασυγχώρητη αμαρτία) θα μπορούσε ωστόσο να συμβεί λόγω της αυταπάτης του ελέγχου της σκέψης, των αυταπάτες του μεγαλείου ή της δίωξης.
Στην περίπτωση της ψευδαίσθησης ελέγχου της σκέψης, το υποκείμενο μπορεί να πιστέψει ότι κάποιος εισάγει σκέψεις στο μυαλό του που δεν είναι δικές του (ονομάζεται επίσης παραλήρημα εισαγωγής). Όταν ο πελάτης πειστεί ότι ο ψυχολόγος είναι άλλο άτομο που δεν τον πιστεύει και του δείχνει ριάλιτι ο ασθενής είναι πιθανό να εισάγει τον γιατρό στο παραλήρημά του. Ο θεραπευτής γίνεται έτσι μέρος αυτής της μηχανής που λειτουργεί ενάντια στα συμφέροντά του και δεν μπορεί να τον βοηθήσει.
Είναι απαραίτητο να αποφευχθεί αυτό. Είναι δύσκολο για ένα άτομο με αυταπάτες να πάει στη θεραπεία ανεξάρτητα και πολύ περισσότερο η θεραπεία να αποφέρει καρπούς εάν ο πελάτης πιστεύει ότι ο θεραπευτής είναι εναντίον του. Πριν προσπαθήσουμε να του δείξουμε την αδυναμία αυτών που ισχυρίζεται, πρέπει να έχουμε υπομονή και να επικεντρωθούμε στις γνωστικές πτυχές.
Παίζοντας μέσα στο παραλήρημα
Ακριβώς επειδή οι αυταπάτες και οι ψευδείς πεποιθήσεις επιμένουν δεν σημαίνει ότι η θεραπεία είναι άχρηστη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κύριοι στόχοι της θεραπείας περιλαμβάνουν τη βελτίωση της λειτουργικότητας και της ευεξίας του ατόμου ο θεραπευτής μπορεί να μπει στο παραλήρημα και να εργαστεί από εκεί.
Στην περίπτωση των παραληρημάτων αναφοράς όπου ο ασθενής πιστεύει ότι ορισμένες προτάσεις, χειρονομίες ή γεγονότα είναι μηνύματα που απευθύνονται σε αυτόν, μπορούμε να μιλήσουμε για τη συναισθηματική επίδραση αυτών, πώς τον επηρεάζουν ή τι σημαίνει για αυτόν να ακούει αυτά τα πράγματα.
Το ζήτημα δεν είναι να πιστέψουμε στην αυταπάτη ή να την κάνουμε σαφή αλλά να προχωρήσουμε στην ανασυγκρότηση σε ένα πλαίσιο διαφορετικό από την πραγματικότητα. Συλλογίζουμε ξεκινώντας από την πραγματικότητα του ασθενούς. Επομένως, δεν πρόκειται για προσπάθεια διάψευσης της αυταπάτης ή όχι αλλά μάλλον να το αφήσουμε στην άκρη και να επικεντρωθούμε στον συναισθηματικό και γνωστικό αντίκτυπο των μηνυμάτων που γίνονται αντιληπτά μέσα στο παραλήρημα . Όπως είδαμε, οι καλύτερες παρεμβάσεις δεν είναι πάντα αυτές που επιτίθενται άμεσα στο πρόβλημα.
