Το παιδικό σχέδιο, εκτός από ψυχαγωγική δραστηριότητα, είναι ένα από τα μέσα που διαθέτουν τα παιδιά για να μεταφράσουν την πραγματικότητα σε χαρτί ή άλλου είδους υποστήριξη. Είτε πρόκειται για τη φαντασία τους είτε για το ιδιαίτερο όραμά τους για τον κόσμο που ζουν στα σχέδιά τους αντιπροσωπεύουν το δικό τους κατασκευές για το πώς είναι ο κόσμος.
Η σχέση των νοητικών εικόνων του παιδιού με τις ζωγραφιές του είναι πολύ στενή . Ενώ οι νοητικές εικόνες είναι εσωτερικευμένες μιμήσεις, το σχέδιο είναι μια εξωτερικευμένη μίμηση. Σε πολλές περιπτώσεις, λοιπόν, η διερεύνηση της ποιοτικής ανάπτυξης της παιδικής ζωγραφικής μας επιτρέπει να κατανοήσουμε, με ορισμένες επιφυλάξεις, τη συμβολική ικανότητα του παιδιού.
Παιδικό σχέδιο: φάσεις
Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για τις διάφορες μελέτες του Luquet σχετικά με τις φάσεις που αφορούν το παιδικό σχέδιο. Σε αυτά ξεκίνησε δηλώνοντας ότι το κύριο χαρακτηριστικό του παιδικού σχεδίου είναι ότι είναι ρεαλιστικό αφού τα παιδιά επικεντρώνονται περισσότερο στη ζωγραφική των χαρακτηριστικών της πραγματικότητας παρά σε πτυχές που σχετίζονται με την καλλιτεχνική ομορφιά. Οι φάσεις στις οποίες εξελίσσεται η ζωγραφική των παιδιών είναι: (α) τυχαίος ρεαλισμός (β) αποτυχημένος ρεαλισμός (γ) διανοητικός ρεαλισμός και (δ) οπτικός ρεαλισμός.
Τυχαίος ρεαλισμός
Το σχέδιο ξεκινά ως επέκταση της κινητικής δραστηριότητας που αποτυπώνεται σε ένα στήριγμα. Είναι ο λόγος που οι πρώτες παραγωγές του παιδιού θα είναι αυτές που ξέρουμε μουντζούρες . Οι μουντζούρες είναι ίχνη που άφησε το παιδί από τις πρώτες του έρευνες στις κινήσεις του. Αποτελούν τη βάση για τα επόμενα βήματα.
Σύντομα τα παιδιά αρχίζουν να βρίσκουν ομοιότητες μεταξύ των ζωγραφιών τους και της πραγματικότητας ή ακόμα και προσπαθούν να την αποτυπώσουν ακόμα κι αν δεν μπορούν. Αν τους ρωτήσουμε τι σχεδιάζουν στην αρχή μπορεί να μην μας πουν τίποτα παρά μόνο μόλις βρουν μια ορισμένη αναλογία μεταξύ του σχεδίου τους και του πραγματικότητα θα το θεωρήσουν αναπαράστασή του .
Αυτό το στάδιο ονομάζεται τυχαίος ρεαλισμός από τότε η αναπαράσταση της πραγματικότητας προκύπτει μετά ή κατά τη δημιουργία του σχεδίου . Δεν υπάρχει προηγούμενη πρόθεση να εντοπιστεί μια συγκεκριμένη πτυχή της πραγματικότητας. Η ομοιότητα είναι περιστασιακή ή τυχαία αλλά το παιδί την υποδέχεται με ενθουσιασμό και μερικές φορές αφού παρατηρήσει την αναλογία προσπαθεί να τη βελτιώσει.
Χάθηκε ο ρεαλισμός
Το παιδί προσπαθεί να σχεδιάσει κάτι ακριβές αλλά η πρόθεσή του πρέπει να αντιμετωπίσει κάποια εμπόδια και χάνεται το ρεαλιστικό αποτέλεσμα που επιθυμεί. Ο κύριος από αυτούς τους περιορισμούς είναι ότι ο έλεγχος της κινητικής δραστηριότητας δεν έχει ακόμη αναπτύξει επαρκή ακρίβεια για να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ο ασυνεχής και περιορισμένος χαρακτήρας της προσοχής των παιδιών: η μη αρκετή προσοχή Προσοχή ορισμένες λεπτομέρειες που πρέπει να σέβεται το σχέδιο παραβλέπονται.
Σύμφωνα με τον Luquet, η πιο σημαντική πτυχή αυτής της φάσης είναι η συνθετική ανικανότητα . Αυτή είναι η δυσκολία του παιδιού να οργανώσει, να τοποθετήσει και να προσανατολίσει τα διαφορετικά στοιχεία μέσα στο σχέδιο. Κατά τη σχεδίαση η σχέση μεταξύ των στοιχείων είναι πολύ σημαντική αφού η οργάνωσή τους διαμορφώνει το σχέδιο. Ωστόσο, σε αυτό το στάδιο τα παιδιά έχουν κάποια προβλήματα με αυτή την πτυχή. Για παράδειγμα, μπορεί να συμβεί όταν σχεδιάζουν ένα πρόσωπο να βάζουν το στόμα πάνω από τα μάτια.
Διανοητικός ρεαλισμός
Αφού ξεπεραστούν τα εμπόδια της προηγούμενης φάσης και η λεγόμενη συνθετική ανικανότητα, τίποτα δεν εμποδίζει το σχέδιο του παιδιού να είναι απόλυτα ρεαλιστικό. Αλλά μια περίεργη πτυχή είναι ότι ο βρεφικός ρεαλισμός δεν μοιάζει με τον ενήλικο ρεαλισμό. Το παιδί δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα όπως τη βλέπει αλλά όπως ξέρει ότι είναι . Μιλάμε για πνευματικό ρεαλισμό.
Είναι ίσως η φάση που αντιπροσωπεύει καλύτερα το παιδικό σχέδιο και το πιο ενδιαφέρον όταν πρόκειται για έρευνα και μελέτη. Σε αυτή τη φάση θα δούμε δύο βασικά χαρακτηριστικά: τη διαφάνεια και την έλλειψη προοπτικής.
Όταν μιλάμε για διαφάνεια εννοούμε ότι το παιδί κάνει ορατά τα κρυμμένα πράγματα κάνοντας διαφανή αυτό που μας εμποδίζει να τα δούμε . Για παράδειγμα, σχεδιάστε ένα κοτόπουλο μέσα σε ένα αυγό ή πόδια μέσα στα παπούτσια. Και η άλλη διαδικασία, η έλλειψη προοπτικής, συνίσταται στην προβολή του αντικειμένου στο έδαφος αγνοώντας την προοπτική. Ένα παράδειγμα είναι η κατακόρυφη σχεδίαση της πρόσοψης ενός σπιτιού και το εσωτερικό των δωματίων που φαίνεται από ψηλά.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά μας δείχνουν ότι οι οπτικοί παράγοντες δεν είναι η πιο σχετική πτυχή στα σχέδια. Το παιδί κοιτάζει τη νοητική του αναπαράσταση και προσπαθεί να αποτυπώσει αυτό που ξέρει σε αυτό που θέλει να ζωγραφίσει . Και γι' αυτό εμφανίζονται λάθη όπως η διαφάνεια των αδιαφανών πραγμάτων ή η έλλειψη σημασίας διατήρησης της προοπτικής.
Οπτικός ρεαλισμός
Μετά την ηλικία των οκτώ ή εννέα ετών αρχίζει να εμφανίζεται ένα μοτίβο παρόμοιο με αυτό ενήλικας Οπου το παιδί ζωγραφίζει την πραγματικότητα όπως τη βλέπει . Για να γίνει αυτό το παιδί ακολουθεί δύο κανόνες: αυτόν της προοπτικής και αυτόν του οπτικού μοντέλου. Τα χαρακτηριστικά του διανοητικού ρεαλισμού εξαφανίζονται εντελώς: εξαλείφει τα μη ορατά αντικείμενα, υιοθετεί μια ενιαία προοπτική και διατηρεί την αναλογία των διαστάσεων. Με άλλα λόγια, το παιδί υιοθετεί τον οπτικό ρεαλισμό.
Εξαιτίας αυτού, οι ζωγραφιές των παιδιών χάνουν αυτό το ιδιόμορφο χαρακτηριστικό που τα καθόριζε. Επιπλέον, πολλά παιδιά αρχίζουν να χάνουν το ενδιαφέρον τους για τη ζωγραφική επειδή αρχίζουν να αισθάνονται ότι η ικανότητά τους δεν τους επιτρέπει να κάνουν σχέδια που να πλησιάζουν την πραγματικότητα.
Συμπερασματικά, είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι παρόλο που είναι δυνατό να εδραιωθεί η ανάπτυξη του παιδικού ζωγραφικού σταδιακά, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Στην πραγματικότητα, αυτή η εξέλιξη δεν είναι γραμμική όπως μπορούμε να φανταστούμε, θα βρούμε πρόοδο και πισωγυρίσματα κατά τις διάφορες φάσεις. Επομένως, όταν το παιδί βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα πιο δύσκολο έργο, μπορεί να υιοθετήσει τη στρατηγική ενός προηγούμενου σταδίου.
